صنایع دستی ایران راوی فرهنگ و‌ تمدن ایرانی

متن سخنرانی دکتر رضا غلامی، نماینده فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتریش به مناسبت افتتاح نمایشگاه دائمی صنایع دستی ایران در وین، ۶ اگوست ۲۰۲۴

به نام آنکه جان را فکرت آموخت
نسبت میان صنایع دستی و فرهنگ، میراث فرهنگی، تاریخ، تمدن و در کل، هویت یک جامعه و ملت، نسبتی پیچیده و چندوجهی است.
صنایع دستی به‌ مثابه زبان تجسم یافته، همواره یکی از مهم ترین ابزار ارتباط، هم افزایی و تعامل انسان‌ها با یکدیگر در جوامع مختلف بوده‌ است و به همین دلیل، اطلاعات قابل‌توجهی از پیشینه تاریخ جوامع و کشورهای مختلف جهان را ارائه می‌دهد؛ حتی می‌توان گفت : صنایع دستی به منزله سوابق تاریخی جوامع و‌ ملل عمل می کند و میراث فرهنگی و تمدنی جوامع و‌ملت ها را حفظ و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند.
در‌ واقع، صنایع دستی اغلب منعکس کننده ارزش های فرهنگی، باورها و سنت های یک تمدن است.
بر خلاف برخی تصورات، سنت های مثبت، برای یک‌ جامعه در حال پیشرفت و‌ پیشرفته، یک سرمایه بزرگ است و در این میان، صنایع دستی یکی از حامل ها و نگهدارنده‌های اصلی سنت‌های مثبت قلمداد می‌شود.
روشن است که صنایع دستی و تمدن یک رابطه عمیق و در هم تنیده دارند که در این رابطه، هر یک بر دیگری تأثیر می گذارد و آن را تقویت می کند. شاید بتوان ‌گفت که صنایع دستی، هم محصول، و هم محرّک تمدن ها به شمار می روند.
بنابراین، صنایع دستی هر سرزمین را می‌توان بازتابی از تمدن مردم آن سرزمین دانست.
در حالی که صنایع دستی ریشه در سنت دارند، ایستا نیستند و در طول زمان نیز تکامل می یابند.
حتی صنعتگران ممکن است تکنیک‌های سنتی را با تکنیک‌های جدید ترکیب نموده و از این طریق، به زنده نگه داشتن کاربرد صنایع دستی کمک‌ کنند.
نباید از نظر دور داشت که صنایع دستی چیزی فراتر از وسایل تزئینی باید محسوب شوند. آنها جدای از آنکه بخشی حیاتی از میراث فرهنگی هستند و به حفظ و تجلیل از هویت منحصر به فرد جوامع در سراسر جهان کمک می‌کنند، در زندگی روزمره انسانها نیز کاربردهای موثری دارند.
وقتی از صنایع دستی سخن به میان می آید، منظور پدیده‌ای مرکب از چهار عنصر اندیشه، هنر، فن و خلاقیت است.
پشت هر اثری اندیشه ای اعم از ساده و پیچیده قرار دارد و اثر نمودار کننده اندیشه خالق آن است. علاوه بر این، هنر جزء جداناپذیر صنایع دستی است.
هنر با همه عظمتی که دارد، با روایت‌های اجتماعی ارتباط برقرار می‌کند، روایت‌های تاریخی را به اشتراک می‌گذارد، و درک جمعی از فرهنگ و‌ هویت را تقویت می‌کند.
در‌واقع، آثار هنری در پیوند با صنایع دستی، از میراث فرهنگی جامعه الهام می گیرد و فراتر از هویت شخصی گسترش می یابد.
به بیان دیگر، هنر در متن صنایع دستی، علاوه بر حفظ سنت ها به درک ما از خود در بافت فرهنگی‌ای که در آن زیست‌ می کنیم‌ شکل می دهد.
از سوی دیگر، صنایع دستی می تواند با تقویت تجارت و بازرگانی باعث رشد اقتصادی شود.
حتی جدای از حضور جدی تکنیک در صنایع دستی، صنایع دستی به توسعه تکنیک های جدید هم‌ کمک‌ می کنند و این‌ امر، اغلب به پیشرفت های فناوری منجر می شود.
در این‌ میان، صنایع دستی پویای ایران با تاریخی چند هزارساله، نه تنها تابلویی است بسیار زیبا و خیره‌کننده از فرهنگ و‌ تمدن منحصربفرد سرزمین ایران، بلکه یکی از ستون‌های اصلی هویت ایرانی-اسلامی مردم ایران به شمار می‌رود.
از مهم ترین ویژگی‌های صنایع دستی ایران، تنوع بسیار بالای آن متناسب با تکثرات قومی و انواع سنت‌ها، آداب، رسوم و خرده ‌فرهنگ‌هایی است که جملگی در زیر چتر فرهنگ ایرانی- اسلامی حیات یافته و‌ خوشبختانه همچنان بخش مهمی از آن به حیات خود ادامه ‌می‌دهند.
صنایع دستی ایران زیباترین آثار اساتید صاحب فن و هنرمند در رشته‌های مختلف هستند.
همانطور که اشاره شد، این صنایع، در بخش‌های گوناگون کشور، تنوع بالایی دارند. هرکدام از شهرها و‌ روستاهای زیبای ایران به تناسب آب و هوا و امکانات خود، صنایع دستی متفاوتی تولید می‌کنند.
جالب این است‌ که در طول سالیان دراز، تنوع صنایع دستی ایران به صورت کمی و‌ کیفی رو به فزونی رفته و‌ از روستاها به شهرها هم سرایت کرده است.
از صنایع دستی بافت و نساجی تا صنایع دستی فلزی، از مینا کاری تا سفالگری، از آبگینه تا چوبی و سنگی، از نگارگری تا چاپ سنتی، از قالیبافی تا گلیم بافی، حصیربافی و نمدمالی تا پوستین سازی و چرم، از رنگ سازی و رنگرزی سنتی تا پوشاک سنتی و غیره.
صنایع دستی ایران به دلیل طرح‌های پیچیده، اهمیت فرهنگی و هنر دستی ماهرانه‌ای که در خلق آن‌ها دخیل است، در جهان شهرت دارند. بسیاری از صنایع دستی ایرانی دارای نقش‌های هندسی پیچیده هستند که به دقت برای ایجاد قطعات بصری خیره‌کننده محاسبه و اجرا شده اند.
امروز مفتخرم خدمتتان عرض کنم: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتریش افتخار دارد با بهره‌مندی از بزرگ‌ترین کلکسیون صنایع دستی ایرانی در اتریش، تاکنون گام‌هایی را در مسیر معرفی صنایع دستی ایران بردارد. در همین جهت، با هدف بهره‌مندی بیشتر علاقمندان از کلکسیون صنایع دستی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتریش، نمایشگاه دائمی صنایع دستی ایران در محل این رایزنی دایر می‌گردد. امید می رود با فراهم شدن یک مکان دائمی بزرگ تر و‌ مجهزتر از سوی شهرداری محترم وین و ارسال اقلام بیشتری از صنایع دستی ایران از سوی وزارت محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جمهوری اسلامی ایران، در آینده نزدیک ،شاهد شکل‌گیری یک‌ نمایشگاه دائمی قوی‌تر در وین باشیم. در نمایشگاهی که پیش روی شماست، عمده صنایع دستی اصل و تعداد انگشت‌شماری از آنها ماکت می‌باشد. در تولید شمار اندکی از قطعات موجود در این نمایشگاه ماشین دخالت داشته است، اما نگارگری های روی آن‌ها با هنر دست می‌باشد.

از توجه شما سپاسگزارم
خدا یار و‌ نگهدارتان باشد.