استبداد، تحجر و غرب‌زدگی؛ مانعی اساسی در مسیر پیشرفت جهان اسلام

سخنان دکتر رضا غلامی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین المللی فارابی در دیدار با پروفسور ادریس هانی، اندیشمند مراکشی و برگزیده سیزدهمین جشنواره بین المللی فارابی

بسم الله الرحمن الرحیم

لازم می دانم حضور استاد گرانقدر، جناب آقای دکتر ادریس هانی در موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی را خوش آمد عرض کنم. جناب عالی از اندیشمندان بزرگ و واقع بین جهان اسلام و دنیای تشیع هستید که تاکنون بحمدالله در عرصه های علمی و فکری گوناگون، منشأ آثار و برکات فراوانی بوده و انشاالله همچنان خواهید بود. مساله تقریب مذاهب اسلامی، مساله جبران عقب ماندگی های تمدنی دنیای اسلام و خروج مسلمانان از سلطه فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی غرب، مساله بازیابی هویت جوانان مسلمان در برابر مدرنیته، همچنین مساله مهدویت و دکترین انتظار فرج، از جمله دغدغه های علمی جناب عالی طی سال‌های گذشته بوده و اندیشه های جناب عالی در این ساحات، توسط بسیاری از فرهیختگان جهان اسلام با علاقه دنبال شده است. واقعیت این است که امروز همچنان نگرانی های جدی درباره وضع جهان اسلام وجود دارد. وجود لایه ای از خرافات، موهومات و کج روی‌ها در ساختار فرهنگ مسلمانان که نه تنها علمای دین موفق به زدودن آنها نشده اند، بلکه بعضا خودشان نیز به بسط این خرافات و انحرافات کمک کرده و می کنند، از طرف دیگر، رشد تفکرات افراطی اعم از سلفی و غیره در جهان اسلام و خروج از مدار عقلانیت اسلامی که با وجود شکسته شدن کمر داعش از سوی جبهه مقاومت، هنوز بخشی از جهان اسلام را به خود مشغول کرده است جزو مسائل مهم جهان اسلام محسوب می شود. امروز تفکرات افراطی و بی مبنا، فرصت های تقریب مذاهب اسلامی را نیز کاهش داده و زمینه تشدید تنش های مذهبی به ویژه علیه شیعیان را بوجود آورده است.
احتمالا تایید می فرمایید که مهم ترین راه برای نجات جهان اسلام و نشاندن عالم اسلامی در جایگاه شایسته خود، بسترسازی برای پیشرفت همه جانبه کشورهای اسلامی نه با الگوی غرب و لیبرالیسم، بلکه با الگوی مترقی اسلامی و عقلانی است. به نظر می رسد، امروز به دلیل افول تدریجی تمدن مدرن غرب در اثر کثرت بن بست ها، افزایش خودباوری و هویت مندی در برخی از جوانان با دیدن برخی پیشرفت های جمهوری اسلامی ایران و ایستادگی بی نظیر ایران در برابر نظام سلطه، و در کل، به فعلیت رسیدن برخی ظرفیت ها در عالم اسلامی، زمینه های مساعد برای ورود به میدان پیشرفت را، بیش از اعصار گذشته فراهم کرده است؛ با این وجود، باید پذیرفت، استبدادزدگی اکثر کشورهای مسلمان و محرومیت آنها از آزادی، عدالت و مردم سالاری دین بنیاد، و از سوی دیگر، پیوند جریان استبداد و جریان غربزدگی، مانعی مهم در مسیر پیشرفت همه جانبه با مقصد احیای تمدن شکوهمند اسلامی قلمداد شده است. این ها که عرض کردم نقاط چالشی در دنیای اسلام بود، اما همانطور که می دانید، رشد چشم گیر جریان مقاومت اسلامی با محوریت انقلاب اسلامی ایران، بسیاری از توطئه های غرب در جنوب غرب آسیا را به شکست کشانده و با عقب راندن گام به گام ماشین نظامی ایالات متحده و دولت های اروپایی از منطقه جنوب غرب آسیا، رژیم کودک کش اسرائیل را به منظور پایان دادن به جنایت ها و تجاوزات خود در فلسطین، و تسلیم در برابر گزینه دموکراتیک برای تعیین سرنوشت این سرزمین از سوی مردم واقعی فلسطین اعم از مسلمان، مسیحی و غیره تحت شدید ترین فشارها قرار داده است. کشورهای عرب و اسلامی منطقه هنوز عمیقا به این درک نرسیده اند که رها کردن رژیم اسرائیل به حال خود برای ظلم در فلسطین، و سازش با آن، زمینه ساز تجاوز اسرائیل به سایر کشورهای اسلامی در جهت اجرای نقشه کثیف از نیل تا فرات بوده و خواهد بود. من در سال‌های اخیر و با درک تجربه پر ارزش و منحصربفرد پیاده روی میلیونی اربعین حسینی علیه السلام، که یکی از مصادیق بارز آزادشدن ظرفیت های متراکم دنیای اسلام به شمار می رود، به این نتیجه رسیده ام که شکل گیری و گسترش ارتباطات فرهنگی تشکل های مردمی در کشورهای اسلامی و خلق یک شبکه قوی از این تشکل ها، می تواند شانس از زمین برخاستن جهان اسلام و به ویژه رشد مردم سالاری دین بنیاد و عقل محور در کشورهای اسلامی را بالا ببرد و لذا از هر فرصتی برای طرح این موضوع استفاده می کنم.
من بیش از این قصد تصدیع ندارم، خوشحالم که امروز این توفیق نصیب ما و اساتید محترم حاضر در نشست شد تا ساعتی خدمت جناب عالی باشیم. همانطور که مستحضرید، امسال سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی که معتبرترین جشنواره در ساحت علوم انسانی و اسلامی است، با حضور رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران، جناب عالی را به عنوان یکی از نظریه پردازان برجسته جهان اسلام معرفی کرد. از طرف خود و اساتید حاضر در این نشست حضورتان تبریک عرض می کنم. خوشحالیم که متفکرینی همچون جناب عالی با روشنگری‌های مداوم در عالم اسلامی، چراغ‌راه جوانان فرهیخته در اقصی نقاط جهان شده‌‌اید. ضمناً هدیه ناقابلی تهیه شده که علاقمند بودیم با استفاده از فرصت حضور جناب عالی در جمهوری اسلامی ایران آنرا تقدیمتان کنیم. در عین حال، دوست داریم در صورت صلاحدید، چند دقیقه ای جمع حاضر را از بیاناتتان درباره آخرین وضعیت جهان اسلام و همچنین نتیحه آینده نگری های خودتان درباره شرایط تازه جهان و ارتباط آن با عالم اسلامی بهره‌مند فرمایید.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته