پژوهشگر و مدرس فلسفه سیاسی و مطالعات فرهنگی و تمدنی
متن سخنرانی دکتر رضا غلامی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتریش در نکوداشت استادان و‌معلمان زبان فارسی در اتریش، ۳۱ خرداد ۱۴۰۳- ۲۰ ژوئن ۲۰۲۴، وین، رایزنی فرهنگی ج.ا.ا
بنام خداوند جان و خرد
سلام و درود به خانم ها و آقایان، استادان و معلمان زبان فارسی و استادان و پژوهشگران شرق شناس و سایر میهمانان گرامی.
به سهم خود به خاطر حضورتان در این مراسم که برای نکوداشت کوشش‌های ارزشمند شما در کشور اتریش برپا شده است، خوش آمد می گویم. چنانچه می‌دانید زبان فارسی که از زبان پارسی باستان سرچشمه گرفته است، یکی از دیرینه‌ترین زبان های دنیاست که پیشینه آن دست‌کم به ۵۲۲ سال پیش از زادروز حضرت مسیح باز می‌گردد.
هم اکنون، زبان فارسی با بیش از ۱۲۰ میلیون نفر فارسی‌گو، و نزدیک به ۵۰ میلیون نفر آشنا با این زبان، همچون ده زبان نخست دنیا است؛ افزون بر این، فارسی، هشتمین زبان پرکاربرد در محتوای وب به شمار می آید.
اینک، در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، عراق، ترکمنستان و آذربایجان به فارسی سخن می‌گویند افزون بر اینکه فارسی، زبان رسمی ایران، تاجیکستان و افغانستان به شمار می‌رود.
با آنکه زبان فارسی در شمار زبان هایی است که الفبا و دستور زبان بی همتای خود را دارند، اما فارسی، زبان سختی به شمار نمی‌رود.
می‌دانید که زبان فارسی گویش‌های پرشماری در ایران ( به عنوان سرچشمه و مرکز زبان فارسی ) دارد که برای نمونه می‌توان به گویش های لری، مازنی، گیلکی، کردی و بلوچی اشاره کرد.
افزون بر این، گویش های بومی دیگری از زبان فارسی را می‌توان در بحرین، عراق، پاکستان، کویت، امارات متحده عربی، قطر، روسیه، جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، قراقستان، ترکمنستان، چین و هند نیز جستجو کرد.
زبان فارسی در شمار پنج زبانی قرار دارد که سازمان یونسکو به عنوان شیرین ترین زبان های دنیا آن را شناسانده است.
به راستی، زبان فارسی یکی از دارا ترین، پرمایه ترین و حکیمانه ترین زبان های دنیاست که یادگیری آن، پنجره بزرگی را از حکمت و دانایی به روی انسان می‌گشاید. همچنین سزاوار است بگوییم زبان فارسی، زبان خوش‌خویی و عشق‌ورزی است. هم زبان عشق به خدا و زبان والایی معنوی است، و هم زبان نمایان ساختن برجسته‌ترین خوی‌ها و منش‌ها و نیز ژرف‌ترین محبت‌ها و عشق های انسانها به یکدیگر است.
از شناخته شده ترین آثار حکیمانه و یا عارفانه به زبان فارسی، می‌توان به شاهنامه فردوسی، آثار مولوی ( یا رومی)، دیوان حافظ، گلستان و بوستان سعدی، رباعیات خیام و دیگر، اشاره داشت.
چه خوش گفته حافظ شیرازی، سراینده عشق:
خوبان پارسی‌گو، بخشندگان عمرند
ساقی بده بشارت رندان پارسا را
همچنین حتما فارسی از نگرش شمار و گوناگونی ضرب‌المثل‌ها یا زبانزدها، در میان سه زبان نخست جهان جای دارد. دامنهٔ واژگان و گوناگونی واژه‌ها در فارسی نیز بسیار گسترده است و یکی از سرمایه‌مند ترین زبان‌های جهان از نظر واژه‌ها و دایرهٔ واژگان به‌شمار می‌آید. در کمتر زبانی فرهنگ واژگانی چون دهخدا ( در ۱۸ جلد) یا فرهنگ معین (در ۶ جلد) دیده می‌شود. البته بر خلاف این، باید اعتراف کنم دایره واژگان زبان فارسی همچنان نیازمند گسترش است و برای هماورد با زبان های رایج دنیا به آفرینش صدها واژه تازه نیاز هست.
در سال‌های گذشته، خوشبختانه آموزش زبان فارسی در کشور اتریش با دلسوزی شماری از استادان و معلمان زبان فارسی برجای و سرزنده مانده است. هرچند ممکن است چَشمداشت از جریان آموزش زبان فارسی در اتریش فراتر از آن‌چیزی باشد که تاکنون رقم خورده است اما روشن است که در این کشور، در بیشتر زمان‌ها، راه برای یادگیری زبان فارسی به روی دلبستگانِ به این زبان در ترازها و رده های گوناگون باز بوده است.
در پایان سخن، به همه کسانی که در چند دهه گذشته برای آموزش زبان فارسی در اتریش همراه با شیفتگی تلاش کرده اند، نهایت سپاس را تقدیم می‌کنم. امیدوارم این گردهمایی‌ها، نکوداشت‌ها و هم‌اندیشی‌ها فرصت های بیشتری را برای گسترش زبان فارسی در اتریش فراهم کند. همچنین سزاوار می‌دانم از سرکار خانم مهشید صادقی، دانشجوی دکتری شرق شناسی در دانشگاه وین که دبیری این نشست را با پشتکار زیاد بر دوش گرفتند سپاسگزاری کنم.
برای فرجام بخشی به سخن خود، شعری را از دکتر غلامعلی حداد عادل تقدیمتان می کنم:
ای زبان فارسی، ای درّ دریای دَری
ای تو میراث نیاکان، ای زبان مادری
در تو پیدا فَرّ ما، فرهنگ ما، آیین ما
از تو برپا، رایتِ دانایی و دانشوری
کابل و تهران و تبریز و بخارا و خُجند
جمله، ملک توست تا بلخ و نشابور و هری
جاودان زی، ای زبان دانش و فرزانگی
تا به گیتی، نور بخشد آفتاب خاوری
فارسی را پاس می‌داریم، زیرا گفته‌اند
قدر زر، زرگر شناسد، قدر گوهر گوهری
خدا یار و نگهدارتان باد