عزاداری به مثابه مبارزه

متن سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی در مسجد حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها، شب هفتم محرم، پنجم شهریور ۱۳۹۹

بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله رب العالمین، الصلاه و السلام علی رسول الله و علی آله الطیبین الطاهرین و‌ لعنه‌ الله علی اعدائهم اجمعین.
قال رسول الله ( صلی الله علیه و آله ) : ان فی القتل الحسین حراره فی القلوب المومنین لا تبرد ابدا.
سلام عرض می‌ کنم خدمت برادران و خواهران گرامی و قبول عزاداری های همه را از خداوند متعال مسئلت دارم.
در باب برپایی عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله علیه السلام روایات فراوانی وجود دارد که در ابتدای عرایضم به چند مورد اشاره می کنم :
از حضرت امامرضا (ع) نقل شده که فرمودند : هر کس که عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه اش باشد، خداوند روز قیامت را برای او روز شادی و سرور قرار می دهد.
مجدداً از حضرت امام رضا (ع) نقل شده که فرمودند : هر گاه محرم‌ فرا می رسید، پدرم ( حضرت موسی ابن جعفر (ع) ) دیگر خندان دیده نمی شد و غم و افسردگی بر او غلبه می یافت تا آنکه ده روز از محرم‌ می گذشت، روز دهم محرم که می شد، آن روز، روز مصیبت، اندوه و گریه پدرم بود.
از پیامبر گرامی اسلام (ص) روایت شده که خطاب به دختر بزرگوارشان (س) فرمودند : فاطمه جان! روز قیامت هر چشمی گریان است مگر چشمی که در مصیبت و عزای حسین گریسته باشد، که آن چشم در قیامت خندان است و به نعمت های الهی مژده داده می شود.
حضرت امام صادق (ع) می فرمایند : هیچکس نیست که درباره حسین ( ع) شعری بسراید و بگرید و با آن بگریاند، مگر آنکه خداوند بهشت را بر او واجب می کند و او را می آمرزد.
از خود امام حسین ( ارواحنا فداه ) مشهور است که فرمودند : “انا قتیل العبرات لا یذکرنی مومن الا بکی”. یعنی من کشته اشکم؛ هیچ مومنی مرا یاد نمی کند مگر آنکه ( به خاطر مصیبت هایم ) گریه می کند.
در جای دیگر امام حسین (ع) می فرمایند : چشم های هر کس که در مصیبت های ما قطره ای اشک بریزد، خداوند او را در بهشت جای می دهد.
از حضرت امام محمد باقر (ع) روایت شده که درباره کسانی که روز عاشورا نمی توانند برای زیارت امام حسین (ع) به کربلا سفر کنند نسخه ای ارائه می دهند و می فرمایند : بر حسین (ع) ندبه و عزاداری و گریه کند و از اهل خانه خود بخواهد بر او گریه کنند و در خانه عزاداری برپا کنند و یکدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویی در سوگ حسین (ع) در خانه هایشان ملاقات کنند.
همچنین در جای دیگر از حضرت امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند : هر چیزی پاداش و مزدی دارد، مگر اشکی که برای ما ریخته شود ( یعنی چیزی با آن برابری نمی کند و صواب بی اندازه دارد. )
شبیه همین روایات درباره زیارت قبر مطهر و منور امام حسین (ع) هم نقل شده است. برای نمونه : امام حسین (ع) می فرمایند : هر کس مرا پس از مرگم‌ زیارت کند، روز قیامت زیارتش می کنم و اگر هم در آتش باشد او را بیرون می آورم.
خب سئوال مهم اینجاست که فلسفه این همه تاکید و این همه اجر و صواب برای عزاداری ها چیست؟
برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید دید چه کار عظیمی از سوی امام حسین (ع) و اهل بیت و اصحاب امام انجام شده و چه اتفاق بزرگ و تکان دهنده ای برای امام‌ حسین (ع) رقم خورده که عزاداری برای ایشان اینقدر مهم و‌کلیدی است؟
در این زمینه ممکن است نظرات‌ گوناگونی مطرح شود. مثلاً بعضی ها می گویند : امام حسین (ع) در روز عاشورا شهید شد تا از این طریق باب شفاعت از شیعیان و نجات آنها از جهنم باز شود. این ها خیلی به جنبه سیاسی واقعه عاشورا و رویارویی دو جریان حق و باطل کاری ندارند.
بعضی دیگر می گویند : امام‌ حسین (ع) شهید شد تا مقام “يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً، فَادْخُلِي فِي عِبَادِي، وَادْخُلِي جَنَّتِي” محقق شود. کانه همه این حوادث فی نفسه اهمیت چندانی ندارد و فقط قرار است مقدمه فراهم شود تا مصداق بارز این آیات شریفه انتهای سوره فجر ظهور و بروز پیدا کند. البته در روایت داریم که این آیات در وصف امام‌ حسین (ع) است لکن محصول یک جهاد عظیم است.
بعضی دیگر معتقدند امام‌ حسین (ع) شهید شد تا موضوع بیعت با یزید ملعون منتفی شود. یعنی واقعه عاشورا همه اش متمرکز است بر روی یک مساله‌ و آن، پایان دادن به مساله بیعت خواهی یزید است.
بعضی از یزید ملعون فراتر می روند و می گویند هدف امام در هم ریختن کل بساط شجره خبیثه بنی امیه بود.
بعض دیگر بر این باورند که هدف امام‌ حسین (ع) از قیام برای این بود‌ که حق را به صاحب حقیقی اش برسانند و حکومت حقه اسلامی را تشکیل بدهند.
دوستان عزیز! ممکن است این سخنان بهره ای از حقیقت داشته باشد اما هیچکدام بهره کاملی از حقیقت ندارند.
خود امام حسین (ع) از هدف اصلی نهضت عاشورا (ع) پرده برداری می کنند و می فرمایند : “انّی لَم اخرُج اشِراً و لا بَطِراً و لا مُفسداً و لا ظالماً؛ انّما خَرجتُ لطلب الاصلاح فی امه جدّی؛ اریدُ ان آمُر بالمعروف و انهی عن المنکر و اسیرُ بسیره جدّی و ابی.
یعنی من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام‌ نکردم‌، بلکه برای اصلاح در امت جدم‌ قیام‌ کردم؛ می خواهم امر به معروف و نهی از منکر نموده و به سیره جدم و پدرم عمل کنم.
در حقیقت، حرکت امام حسین (ع) ادامه حرکت نبوی (ص) و علوی (ع) ، و برای اصلاح انحراف بزرگی است که در کل حرکت اسلامی رخ داده و دین خدا را به پوستینی وارونه تبدیل کرده است. اینگونه نبود که اگر یزید ابن معاویه لعنه الله علیه، دست از بیعت خواهی می کشید قیام امام حسین (ع) منتفی می شد؛ یا هدف اصلی این است که دعوت گسترده کوفیان فرصت تشکیل حکومت اسلامی را بوجود آورده و اگر این همراهی منتفی شود و امکان عملی شکل گیری حکومت از بین برود، قیامی دیگر در کار نخواهد بود. خیر، قیام امام هدف بزرگ تری داشت و آن، نجات اسلام‌ راستین از خطر مرگباری بود که روی کار آمدن یزید کفرسرای شراب خوار بوزینه باز زن باره فاسد نشانه بارز آن‌ بود. یعنی شرایط جامعه اسلامی در طول حاکمیت جریان نفاق به جایی رسیده بود که جامعه اسلامی و بزرگان این‌ جامعه که در میان آنها بعضی صحابه رسول خدا (ص) هم حضور داشتند، در برابر حاکمیت فرد کثیفی چون یزید که نه در خفا بلکه در علن اشعار کافرانه می سرایید و فساد می کرد سکوت‌ کرده بودند و در یک جمله، دنیاطلبی جای حقیقت طلبی را گرفته بود.
در واقع، قیام امام‌ قطعی بود اما بیعت طلبی یزید یا دعوت کوفیان و غیره شرایط را برای قیام مهیا کرده بود.
پس دقت بفرمایید که هدف امام‌حسین (ع) نجات اسلام است. البته امام‌ حسین (ع) جنگ طلب نبود و با ساز و برگ جنگی به سمت کوفه حرکت نمی کرد. حضور زن و بچه در کاروان امام (ع) کافی است تا همه متوجه شوند که برنامه امام‌ جنگ نیست؛ لذا تا آخرین لحظه دست از ارشاد و نصیحت لشگر یزید نکشید. اما وقتی جنگ حتمی شد، امام‌ (ع) شجاعانه و با به‌ کار بستن همه تدابیر جنگید و‌ به مظلومانه ترین شکل قابل تصور، به شهادت رسید. اینکه در زیارت عاشورا عرض می کنیم “وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتْ مُصِيبَتُكَ فِي السَّمَاوَاتِ عَلَي جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَات” اغراق نیست. حقیقتاً ماجرای کربلا سرجمع با هیچ‌ مصیبتی در عالم برابری نمی کند ضمن آنکه مصیبت دیده، یک‌ انسان عادی نیست بلکه ولی الله اعظم و سرور جوانان اهل بهشت است. پس ملاحظه بفرمایید که هم کار امام (ع) به اندازه بعثت پیامبر (ص) کار بزرگی است چراکه هدف آن نجات اسلام است، و هم‌ مصیبت وارد شده چنان عظیم است که نمونه ای برای آن یافت نمی شود.
خب، از آنچه بیان شد، این پرسش مهم مطرح می شود که چه نسبتی میان‌ این‌ کار عظیم و این مصیبت بی نظیر با عزاداری ها یعنی سیاه پوشی ها، روضه ها، سینه زنی ها و گریه ها وجود دارد؟ آیا عزاداری ها و گریه های ما فقط یک رفتار احساسی و عاطفی و از سر دلسوزی است؟ البته طبیعی است که در برابر این‌ مصیبت، عواطف و احساسات کاملاً به میدان بیاید و هیج انسان با عاطفه ای نتواند سکوت کند اما همه قضیه را نباید به رفتار احساسی و عاطفی تقلیل داد. آیا عزاداری ما و گریه ما برای تقرب به ساحت قدسی امام حسین (ع) و اهل بیت ایشان و باز کردن گره های ماست؟ یعنی می خواهیم از طریق توسل به امام (ع) حاجت روا شویم؟ البته این هم کاملا به حق است. چه کسی نزد خدای متعال آبرومند تر از امام حسین (ع)؟ چه کاری بهتر از واسطه قراردادن امام (ع) برای باز شدن‌ گره های کور؟ اما این هم همه قضیه نمی تواند باشد. آیا عزاداری و گریه ما برای کاستن از بار سنگین‌ گناهان و جلب رحمت و مغفرت الهی است؟ بله این هم قطعاً هست و در روایات هم وعده داده شده است. هیچ راهی کوتاه تر از راه امام‌ حسین (ع) برای جلب رحمت و مغفرت الهی و باز شدن باب عروج الی الله نیست اما این هم کل قضیه نیست. آیا عزاداری و گریه ما برای برخورداری از بهشتی است که وعده داده شده است؟ این هم هست و یقیناً طبق روایات فراوان، اجر عزادار و گریه کن مخلص امام‌، بهشت است اما این هم‌ کل قضیه نیست. آیا عزاداری ما صرفاً یک مراسم سنتی برای بزرگداشت یک واقعه تاریخی است؟ خیر حتماً چنین چیزی نیست. اولاً، واقعه عاشورا یک واقعه فراتاریخی است و ثانیاً، تبدیل این واقعه به یک رسم و سنت مذهبی و فرقه ای یک خیانت بزرگ است که هیچگاه شیعه واقعی به آن تن نخواهد داد هر چند خیلی وقت است روشنفکران غربگرا به دنبال این خیانت هستند.
پس این عزاداری ها برای چیست؟ من در پاسخ عرض می کنم که نقطه کانونی در عزاداری ما مدد گرفتن توامان از احساس و عقلانیت برای زنده نگه داشتن خطی است که اگر زنده نگه داشته شود، اسلام زنده خواهد ماند. من معتقدم این سیاه پوشی ها، این برافراشتن پرچم های سیاه، این به سینه زدن ها و گریه کردن ها، حلقه مهمی است از حلقات یک‌مبارزه تاریخی که یک سوی آن جریان حق است و سوی دیگر آن، جریان باطل است. همین که شما لباس مشکی به تن می کنید یعنی در حال مبارزه هستید. همین که پرچم عزای امام را بلند می کنید یعنی دارید مبارزه می کنید. همین که گریه می کنید و به سینه می زنید یعنی دارید مبارزه می کنید و خداوند خواسته تا این روحیه تا ابد در ما حفظ شود لذا پیامبر اکرم (ص) می فرماید : ان فی القتل الحسین حراره فی القلوب المومنین لا تبرد ابدا.
وقتی می گوییم که واقعه عاشورا را باید یک واقعه فراتاریخی در نظر گرفت منظور این است که “کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا”. یعنی تا زمانیکه یزیدیان زمان در حال طغیانگری هستند مبارزه ادامه دارد و دوستداران و پیروان امام‌ حسین (ع) و همین بچه های هیاتی در خط مقدم این‌ مبارزه حضور دارند و هر کجا لازم باشد ابعاد مبارزه را گسترش خواهند داد تا انشاالله نوبت به مبارزه نهایی و سراسری برسد؛ آن مبارزه ای که در زیارت عاشورا از خداوند توفیق شرکت در آن را می طلبیم.
دوستان عزیز، واقعیتِ این کاری که ما هر سال انجام می دهیم و با آن دشمنان اسلام تا این حد عصبانی می شوند، یک مبارزه است. تا حالا از خودمان‌ نپرسیده ایم که چرا وقتی ایام‌ محرم فرا می رسد، جریان غربزده این همه فحاشی می کند؟ تمام تلاش خود را برای ایجاد شک و تردید در مردم درباره حقیقت عزاداری ها و کمرنگ کردن مجالس روضه و سینه زنی می کنند؟ علت چیست؟ علت این است که تا این عزاداری ها هست و تا حقیقت آن به حاشیه نرفته، خط امام‌ حسین (ع) و خط “هیهات من الذله” زنده است.
با این ملاحظه، این سیاه پوشی ها و این برپا نگهداشتن مجالس عزاداری برای امام حسین (ع) به هیچ وجه یک کار مستحبی نیست. مگر صیانت از خط امام حسین (ع) مستحب است که عزاداری ها مستحب باشد؟ و از مجموعه روایات هم به راحتی می توان استنباط کرد که برپا داشتن این مجالس بر همه ما واجب است. در واقع همانطور که اشاره شد، این عزاداری ها مبارزه است و کم گذاشتن در این زمینه یعنی کم گذاشتن در مبارزه. می گویند به جای هزینه کردن برای مجالس عزاداری به نیازمندان صدقه بدهید. البته صدقه دادن کار لازمی است و اتفاقاً اهل مسجد و هیات، همیشه از بقیه در صدقه دادن و دست نیازمندان را گرفتن جلوترند اما صدقه دادن جای هزینه کردن برای عزاداری را نمی گیرد. هر کاری سر جای خود.
امسال ما متاسفانه با ویروس نحس کرونا مواجه هستیم. همه باید ضوابط و دستورالعمل های ستاد مقابله با کرونا را رعایت کنند و بحمدالله تا الان در اغلب مساجد و هیات ها این دستورالعمل ها به نحو احسن رعایت شده و به سند افتخاری برای شیعه تبدیل شده است. روشن است که رعایت ضوابط و دستورالعمل ها به مفهوم تعطیل کردن‌ مجالس نیست بلکه به‌ معنای پیدا کردن راههایی است که هم بتوان به وظایف بهداشتی عمل کرد و هم‌ مجالس را برپا نگهداشت. برگزاری مجالس در محیط های سرباز، برپایی روضه های خانوادگی، استفاده حداکثری از فضای مجازی و خیلی کارهای دیگر- که شاهدیم دارد انجام می شود – از همین راههاست.
خب، امشب شب هفتم‌ ماه محرم است و رسم است که روضه طفل شیرخوار، حضرت علی اصغر (ع) خوانده شود.
راوی می گوید : استنصارهای امام حسین (ع) در روز عاشورا متعدد است و یکی از این استنصارها مربوط به طفل شیرخواره است. حضرت آمد جلوی خیمه خطاب به حضرت زینب (س) فرمود طفل شیرخواره ام را بیاور. در روایات آمده امام‌حسین (ع) لباس جنگی خود را درآورد. و عمامه پیامبر (ص) به سر بست. هم می خواهد بگوید که من قصد جنگ ندارم و هم می خواهد مجدداً نسبت خود را با پیامبر (ص) یادآوری کند. بچه را آورد مقابل لشگر و روی دست بلند کرد. بعد فرمود : اگر به من رحم‌ نمی کنید به این بچه شیرخواره رحم کنید. آیا نمی بینید که او چگونه بی تابی می کند؟
راوی می گوید : هنوز کلام امام حسین (ع) قطع نشده بود که حرمله لعنه الله علیه تیر سه شعبه را به سمت گلوی نازنین علی اصغر رها کرد. “فذبح الطفل من الاذن الی الاذن”. این تیر گوش تا گوش این بچه شیرخواره را ذبح کرد … .

و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون