پژوهشگر و مدرس فلسفه سیاسی و مطالعات فرهنگی و تمدنی
بسم الله الرحمن الرحیم
اَلرَّحْمنُ؛ عَلَّمَ الْقُرْآنَ؛ خَلَقَ الْإِنسَانَ؛ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ
مفتخرم به مناسبت انتشار نخستین شماره فصلنامه تخصصی ارغوان‌نامه در موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نکاتی را در آغاز این راه تقدیم مخاطبان گران‌مایه این فصلنامه نمایم:
یک. سالها بود که جای یک نشریه جذاب و خواندنی و البته مبرّا از سیاست‌زدگی در مباحث نوی علمی خالی بود. مجله ای که با تنگناهای مجلات علمی و پژوهشی استاندارد شده در دانشگاهها روبرو نباشد و بتواند از تمام ظرفیت های یک مجله حرفه‌ای مانند گفتگو، اقتراح، انواع یادداشتها، ترجمه و … استفاده نماید.
دو. آزاداندیشی، بزرگ ترین نعمتی است که انسانهای خردورز می توانند از آن بهره‌مند باشند. اگر گفته شود که آزاداندیشی برای روح انسان همچون اکسیژن برای جسم آدمی حیاتی است و بدون آن روح انسان خواهد مرد، اغراق نشده است. با این وصف، ارغوان‌نامه فصلنامه‌ای است با عالی ترین سطح از آزاداندیشی که فرصت های باز و بی تکلفی برای گفتگو و طرح مباحث متفاوت برای صاحب نظران فراهم می کند.
سه. تنوع دیدگاه‌ها بدور از مضایق سیاسی، یکی دیگر از ویژگی‌های ارغوان‌نامه می باشد. این فصلنامه قرار نیست در انحصار دیدگاه‌های خاص باشد بلکه ارغوان‌نامه میدانی است برای طرح و هماوردی انواع اندیشه‌ها با همدیگر، و در این میان، طبیعی است غلبه با دیدگاه‌هایی است که در برابر نقدها، جان سختی بیشتری از خود نشان داده باشند.
چهار. یکی از آفت های فرهنگ پژوهش در کشور عزیز ما، عادت به فعالیت های فردی و هراس از به نتیجه نرسیدن کارهای گروهی است. ارغوان‌نامه در تلاش است تا با ایجاد بسترهای اولیه برای تعامل و هم‌افزایی پژوهشگران، راه را برای شکل‌گیری فعالیت های علمی جمعی که ثمرات آن قطعا دوچندان خواهد بود، فراهم نماید.
پنج. ارغوان‌نامه ساحت موسعی برای تعاطی و تضارب اندیشه‌هاست. بنا به فرمایش گهربار امام علی (ع) : اِضرِبُوا بعضَ الرأيِ ببعضٍ يَتَوَلَّدْ مِنهُ الصَّوابُ. یعنی از مسیر مواجهه و رویارویی اندیشه‌هاست که انديشه درست متولّد شود. در این بین، تضارب اندیشه های دو عرصه سنت و مدرنیسم، و فکر دینی و فکر سکولار، هدفی است که ارغوان‌نامه آنرا جزو اهداف مهم خود تلقی می‌کند.
شش. بدون تردید، حیات و پویایی اندیشه‌ها در گرو وجود نقد است، نقدی که هم مزایا و قوت های یک دیدگاه را ببیند و هم معایب و ضعف‌های آنرا اصطیاد کند. نباید از نظر دور داشت که نقد عالمانه، روشمند، اخلاقی و غیر سیاسی، یکی از گمشده‌های جامعه علمی ایران است و تا به سکه رایج تبدیل نشود، امکان پیشرفت در هیچ عرصه‌ای فراهم نخواهد شد. در این جهت، ارغوان‌نامه، به سهم خود، درصدد راهگشایی برای این تراز از نقد و نقادی، در جامعه علمی ایران است.
هفت. مشهور زدگی و تابوسازی از نظریه‌های مشاهیر و یا اندیشه‌هایی که منافع نظام سرمایه داری و یا حتی جریان فکری مقدس مآب را تامین کرده است، در مقابل علم، و طبیعت نقد‌پذیر و سیّال آن قلمداد می شود و روشن است که ارغوان‌نامه، نه تنها رسالت خود را دور شدن از تابوسازی می داند، بلکه ابایی از تابوشکنی و به چالش کشاندن مشهورات علمی ندارد.
هشت. ارغوان‌نامه، میدانی برای بروز استعدادهای جوان و گمنام است. دانشجویان نخبه مقاطع تحصیلات تکمیلی که جلوتر از زمان و موقعیت تعیینی زیست می کنند و جامعه علمی ما در اثر بروکراسی تحمیلی، نه تنها استعدادهای آنها را نادیده گرفته است بلکه به طریق اولی، فرصتی برای بروز و ظهور این استعدادها فراهم نکرده است.
نه. تقرب به مرزهای علمی بومی و جهانی و بحث در حوالی این مرزها، یکی دیگر از اهداف مهم ارغوان‌نامه محسوب میشود. با این وصف، این فصلنامه تلاش خود را به جدّ مصروف درک و معرفی مرزهای علمی و حرکت در کنار این مرزها تلقی می کند و طبیعی است که دوست می دارد جسورانه، جامعه علمی را برای عبور از این مرزها ترغیب و تشویق کند.
ده. توانایی طرح و شرح مساله ها و پرسش های نوظهور، لازمه پیشرفت علمی است. پژوهشگری که قدرت کشف مسائل و توصیف و تحلیل آنها را ندارد پژوهشگر مساله‌مندی شناخته نمی شود و چه بسا از شایستگی تکیه زدن به کرسی پژوهشگری نیز برخوردار نیست. به بیان دیگر، نفس کشف مساله و توضیح وجه پرابلماتیک آن، بدون اغراق یعنی طی کردن پنجاه درصد از مسیر پژوهش و لذا ارغوان‌نامه به طرح و شرح موشکافانه مسائل، بهاء زیادی خواهد داد.
یازده. هر چند ایده‌پردازی و نوآوری قله پژوهش محسوب میشود اما تا جسارت ورزی در طرح ایدههای نو بوجود نیاید و خطرپذیری لازم در این عرصه میان پژوهشگران و مراکز پژوهشی وجود نداشته باشد، فرصت های نوآوری و ایده‌پردازی خلق نخواهد شد. با این وصف، ارغوان‌نامه میدانی است خطرپذیر برای طرح ایدههای علمی جدید و به نقد کشیدن آنها.
دوازده. زیستِ جزیره‌ای برای متفکرین و دانشمندان چیزی جز دگم اندیشی، رکود، ایستایی و البته خودْهمه‌پنداری را در پی نخواهد داشت و موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی جزو موسساتی است که همواره مایل به باز کردن درهای خود به روی پژوهشگران با افکار و اندیشه های متفاوت است. در این میان از ارغوان‌نامه نیز می توان به مثابه پل ارتباطی میان پژوهشگران موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و سایر پژوهشگران اعم از داخلی و بین‌المللی نام برد.
سیزده. موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به ویژه در دوران جدید فعالیت‌های خود، تقریبا هر هفته برپا کننده یک رویداد علمی تازه و جذاب است. در این‌میان، ارغوان‌نامه وظیفه خود می داند تا با معرفی مستمر اهمّ فعالیت های علمی موسسه، زمینه آشنایی اساتید، پژوهشگران و دانش‌پژوهان را با این فعالیت ها و دستاوردهای آن فراهم کند.
چهارده. یکی از رسالت هایی که ارغوان‌نامه نسبت به بهره‌مندی از آن مباهات می کند، کمک به رشد و تعالی آموزش عالی و پیشرفت علم و فناوری در ایران عزیز است. کشوری که خوشبختانه چند دهه است در مسیر رشد علمی قرار گرفته و ارزیابی و نقد دائم حرکت ایران در این مسیر و شناسایی و رفع موانع پیش روی آن یک ضرورت تلقی میشود.
در پایان، لازم می دانم از سرکار خانم دکتر لیلا اردبیلی، سردبیر محترم ارغوان‌نامه که این مسئولیت خطیر را پذیرفتند سپاسگزاری کنم. دکتر اردبیلی علاوه بر سوابق علمی و تالیفاتی ارزشمند، از سعه صدر بالا و توانایی مدیریتی مناسبی نیز برخوردارند و انشاءالله ارغوان‌نامه در دوران سردبیری ایشان با همراهی اعضای محترم هیات تحریریه که یکایک آنها جزو اندیشمندان نواندیش موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی محسوب میشوند، به اوج خواهد رسید. علاوه بر این، سزاوار می دانم از سرکار خانم مهناز شاه‌علیزاده که با هنرمندی و دلسوزی امور فنی و هنری شماره نخست ارغوان‌نامه را به خوبی پیش بردند کمال تشکر را داشته باشم.
والحمدلله رب العالمین
رضا غلامی
پاییز ۱۴۰۱